20.หน้าที่บทบาทในอดีตและความภาคภูมิใจในปัจจุบัน
ผู้สูงอายุส่วนใหญ่ยอมรับว่า บทบาทหน้าที่ตนเองลดลงกว่าในอดีต เหตุผลเพราะสุขภาพร่างกายไม่ดี อายุมากแล้วต้องลดบทบาทตัวเองลงตามสังขาร บทบาทที่ลดลงอย่างชัดเจน คือ การหารายได้ ตัวอย่างเช่น ผู้สูงอายุบางรายบอกว่าเมื่อ 10 ปีก่อน ยังแข็งแรงทำงานได้ หาเงินเข้าบ้านได้ เป็นผู้นำครอบครัว แต่เมื่อ 5 ปีก่อนรู้สึกว่าทำงานน้อยลง ลูกๆ มาช่วยกันทำงานมากขึ้น ปีที่แล้วต้องหยุดทำไร่ทำนา ตอนนี้ทำงานบ้าน เลี้ยงหลาน ต้องขอเงินลูกใช้ทุกเดือน สุขภาพไม่ดีต้องพึ่งพาลูกหลานดูแล การที่ผู้สูงอายุมีสุขภาพร่างกายไม่แข็งแรงเช่นในอดีต ทำงานหารายได้เองไม่ได้ ต้องพึ่งพาลูกหลานทั้งในเรื่องของเงินทองและการดำเนินชีวิตประจำวัน บางคนไม่รู้สึกอะไร แต่บางคนก็รู้สึกรำคาญตัวเองที่ทำอะไรไม่ได้ บางคนก็เสียดายความรู้ที่ไม่ได้ใช้อะไรอีกแล้ว บางคนรู้ตัวว่าแก่ แต่ไม่คิดเสียใจเพราะเอาธรรมะเข้าข่ม บางคนรู้สึกอึดอัดใจเหมือนกันที่ต้องให้ลูกหลานทำงานแทน รู้สึกน้อยใจบ้าง แต่อย่างไรก็ตามโดยส่วนใหญ่แล้วผู้สูงอายุก็ยอมรับสภาพของวัยที่เปลี่ยนแปลงไปที่ทำให้มีบทบาทน้อยลง และพยายามปรับตัวกับบทบาทที่ลดลงไป
แม้จะยอมรับว่าบทบาทของตนเองลดน้อยลง แต่ผู้สูงอายุบางรายมองว่าบทบาทของตนเองเปลี่ยนแปลงไปซึ่งอาจไม่ได้หมายความว่ามีบทบาทน้อยลง แต่เป็นการเปลี่ยนบทบาทไปตามวัย ทั้งในเรื่องบทบาททางสังคมและครอบครัว ตัวอย่างเช่น เปลี่ยนจากบทบาทเป็นผู้ทำไร่ทำนามาเป็นที่ปรึกษาของลูกหลาน ช่วยทำงานบ้านบ้างเล็กๆ น้อยๆ เปลี่ยนจากแม่เป็นยายช่วยเลี้ยงหลาน บางรายก็ยังคิดว่าบทบาทในครอบครัวยังเหมือนเดิมเมื่อ 5 หรือ 10 ปีที่แล้ว เช่น ยังช่วยลูกหลานทำงานบ้าน เป็นคนเก็บเงิน และมีบทบาทเป็นผู้นำครอบครัวเหมือนเดิม ยังเป็นผู้ตัดสินใจในเรื่องสำคัญๆ
ผู้สูงอายุส่วนใหญ่ยังมีความภูมิใจในบทบาทที่เป็นผู้สูงอายุเหตุผลเพราะ
- ภูมิใจใจศักดิ์ศรีและคุณค่าของตนเอง ผู้สูงอายุที่มีความภูมิใจในลักษณะนี้ โดยให้เหตุผลว่ามีลูกหลานดี คอยดูแลช่วยเหลือ ไม่เคยแสดงกิริยาไม่ดี ลูกหลานให้ความเคารพนับถือ ปัจจุบันยังคงอบรมสั่งสอนลูกหลานได้ ลูกหลานไม่ทอดทิ้ง ทั้งนี้เพราะตัวเองทำความดีไว้มากจึงมีคนยกย่อง สมัยก่อนอาจมีบทบาทน้อย เดี๋ยวนี้ที่เป็นผู้สูงอายุกลับมีบทบาทมาก เพราะมีคนนับถือมากขึ้น
- ภูมิใจในความสามารถกับงานที่ได้ทำด้วยตนเองและยังทำอะไรได้บ้าง เช่น ปลูกผักได้ ทำของชำร่วยได้ เลี้ยงดูลูกหลานได้ และภูมิใจที่เป็นคนแก่ที่ได้ทำหน้าที่มามาก ช่วยเหลือผู้คนมามากมาย
- ภูมิใจในสุขภาพร่างกายที่อยู่มาได้ถึงขณะนี้ อยู่ได้ทนกว่าคนอื่น คนอื่นที่มีอายุน้อยกว่าตายไปจำนวนมากแล้ว ดีใจที่ตนเองอยู่ได้นานกว่าคนอื่น เพราะเป็นที่มีสุขภาพดี มีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดี ไม่มีอะไรต้องทำให้คิดมาก
- ภูมิใจในประสบการณ์ที่มีมากขึ้น ได้พบได้เห็นอะไรมามาก สามารถใช้ประสบการณ์แก้ปัญหาช่วยเหลือลูกหลานได้
