3.3.3 จังหวัดแพร่
(1) สถานการณ์อุตสาหกรรมเกษตรและอาหารของจังหวัดแพร่
จากการวิเคราะห์ข้อมูลพื้นฐานและสถานการณ์ปัจจุบันของจังหวัดแพร่ เพื่อจัดทำกรอบแนวคิดและหาแนวทางการพัฒนาสู่การเป็นเมืองอุตสาหกรรมอาหารฯ มีประเด็นต่างๆ ดังต่อไปนี้
1) ยุทธศาสตร์ด้านเกษตรและอาหาร จากแผนพัฒนาจังหวัดแพร่ (พ.ศ. 2557 – 2560) มีประเด็นยุทธศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาอุตสาหกรรมเกษตรและอาหาร คือ ส่งเสริมอาชีพตามแนวปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และสร้างมูลค่าสินค้าเกษตรและผลิตภัณฑ์ชุมชนของจังหวัดให้มีความปลอดภัยและได้มาตรฐาน โดยมีกลยุทธ์ที่เกี่ยวข้อง คือ เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสินค้าเกษตรให้มีคุณภาพ ได้มาตรฐาน และมีความปลอดภัย ส่งเสริมและพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชนให้มีเอกลักษณ์ได้มาตรฐาน และสร้างความได้เปรียบทางด้านการแข่งขัน ตลอดจนเพิ่มประสิทธิภาพสถาบันเกษตรกร/ผู้ประกอบการ และผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย เพื่อรองรับ AEC ส่งเสริมและสนับสนุนการนำเอาเทคโนโลยีที่ทันสมัยมาใช้เพื่อเพิ่มมูลค้าสินค้าเกษตรและผลิตภัณฑ์ชุมชน ส่งเสริมและสนับสนุนด้านการตลาดสินค้าเกษตรสำคัญและผลิตภัณฑ์ชุมชน ตลอดจนสร้างความเข้มแข็งให้สถาบันเกษตรกร
2) ผลิตผลทางการเกษตร ผลิตผลทางการเกษตรหลักของจังหวัดแพร่มาจากการผลิตพืช โดยพืชเศรษฐกิจที่เกี่ยวข้องกับอุตสาหกรรมเกษตรและอาหารคือ ข้าว ถั่วเหลือง ลำไย และพริกหนุ่มเขียว ส่วนมากเป็นการทำเกษตรแบบดั้งเดิม เช่น การปลูกพืชเชิงเดี่ยว ทำให้ไม่มีความหลากหลาย นอกจากนี้ ปัญหาที่พบในการผลิต ได้แก่ ขาดแคลนน้ำ ภัยแล้ง การใช้สารเคมีในการกำจัดโรคและศัตรูพืช การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ซึ่งจะส่งผลต่อปริมาณ คุณภาพ และความสม่ำเสมอของผลิตผลเกษตร ซึ่งส่วนใหญ่ใช้เป็นวัตถุดิบสำหรับโรงงานอุตสาหกรรมแปรรูปอาหาร ในบางฤดูกาลเกษตรกรประสบปัญหาราคาผลิตผลเกษตรตกต่ำ
3) แรงงาน ประชากรวัยเด็กในจังหวัดแพร่มีแนวโน้มลดลงในขณะที่วัยทำงานมีแนวโน้มคงที่และวัยสูงอายุมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น นอกจากนั้น แรงงานในภาคเกษตรมีแนวโน้มลดลงและขาดแรงงานฝีมือที่มีคุณภาพ หรือมีทักษะเฉพาะด้าน
4) อุตสาหกรรมเกษตรและอาหาร ภาคเกษตรในจังหวัดแพร่โดยส่วนใหญ่เป็นการผลิตขั้นต้นเพื่อจำหน่ายในรูปวัตถุดิบ ส่งผลต่อรายได้ของเกษตรกร สำหรับอุตสาหกรรมแปรรูปเกษตรและอาหาร มีการผลิตในหลายระดับตั้งแต่อุตสาหกรรมในครัวเรือน (วิสาหกิจชุมชน และ OTOP) ซึ่งยังต้องการการพัฒนาคุณภาพ รวมถึงการเพิ่มศักยภาพในการผลิตอุตสาหกรรมขนาดเล็กหรือขนาดย่อม (Small and Medium Enterprise: SME) ซึ่งเป็นอุตสาหกรรมที่มีมากที่สุดในจังหวัดแพร่ และอุตสาหกรรมขนาดกลาง เช่น โรงงานอบแห้งเมล็ดพืช เป็นต้น ผลิตภัณฑ์ส่วนใหญ่ใช้ข้าวเป็นวัตถุดิบหลักในการแปรรูป มีการผลิตทั้งในระดับครัวเรือนและ SME อย่างไรก็ตาม ผลิตภัณฑ์ที่วางจำหน่ายในปัจจุบันมีมูลค่าไม่สูงนัก และไม่มีความหลากหลาย
5) มาตรฐานการผลิตและสินค้า จากการตื่นตัวของผู้บริโภคต่อการเลือกซื้ออาหารปลอดภัย ส่งผลให้การรับรองคุณภาพและมาตรฐานเป็นสิ่งจำเป็นต่อการผลิตในทุกขั้นตอน ผู้ผลิตสินค้าเกษตรและอาหารในจังหวัดแพร่ก็มีการปรับตัวต่อกระแสเปลี่ยนแปลงนี้ อย่างไรก็ตาม การแปรรูปสินค้าเกษตรและอาหารในจังหวัดแพร่ส่วนใหญ่ใช้กรรมวิธีง่ายๆ การควบคุมคุณภาพและมาตรฐานการผลิตยังไม่มากนัก ส่งผลต่อคุณภาพของสินค้า ผู้ประกอบการยังไม่เข้าใจในการยื่นขอการรับรองระบบคุณภาพและมาตรฐานต่างๆ นอกจากนี้ ภาพลักษณ์ของสินค้ายังไม่ชัดเจน ขาดเอกลักษณ์ ซึ่งจะส่งผลต่อโอกาสทางการตลาด
6) ตลาดและช่องทางจำหน่าย สินค้าเกษตรและอาหารที่ผลิตในจังหวัดแพร่ส่วนใหญ่จำหน่ายเพื่อการบริโภคภายในประเทศ ในขณะที่สินค้าส่งออกยังมีไม่มากนัก นอกจากนี้ การนำเทคโนโลยีสมัยใหม่ เช่น การขายสินค้าออนไลน์ ยังมีน้อย
(2) ความต้องการและแนวทางการพัฒนาเมืองอุตสาหกรรมอาหารของจังหวัดแพร่
จากการรวบรวมข้อคิดเห็นผ่านช่องทางต่างๆ สามารถสรุปความต้องการและแนวทางการพัฒนาเมืองอุตสาหกรรมอาหารของจังหวัดแพร่ ได้ดังนี้
1) เทคโนโลยีและนวัตกรรม การเลือกใช้เทคโนโลยีการแปรรูปให้เหมาะสมและเกิดประสิทธิภาพสูงสุด รวมถึงการนำเทคโนโลยีใหม่หรือนวัตกรรมมาใช้ยกระดับการผลิตและสร้างความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน เพื่อสร้างจุดแข็งในการผลิตให้สามารถแข่งขันได้ ทั้งนี้ ต้องอยู่บนพื้นฐานความพร้อมของผู้ประกอบการแต่ละระดับการพัฒนาระบบการตรวจสอบย้อนกลับแหล่งที่มาของสินค้า
2) การวิจัยและพัฒนาผลิตภัณฑ์ การสนับสนุนการวิจัยเพื่อยืดอายุการเก็บรักษา พัฒนาบรรจุภัณฑ์ สร้างผลิตภัณฑ์ใหม่ที่เป็นเอกลักษณ์ โดยเน้นการวิจัยที่สามารถประยุกต์ใช้ในเชิงพาณิชย์
3) ระบบและมาตรฐานสินค้า การสร้างความรู้ความเข้าใจให้กับผู้ประกอบการในเรื่องระบบคุณภาพและมาตรฐานที่เกี่ยวข้องกับการผลิตและสินค้า เช่น GAP GMP อย. มผช. และการตรวจสอบย้อนกลับ เป็นต้น ความสะดวกและรวดเร็วในการยื่นขอการรับรองระบบคุณภาพและมาตรฐาน
4) การตลาด การเงิน การบัญชี การสร้างภาพลักษณ์และพัฒนาช่องทางการตลาด เช่น การเข้าถึงสินค้าได้อย่างสะดวกขึ้น รวมถึงการสร้างรูปแบบช่องทางการตลาดใหม่เพื่อการเข้าถึงกลุ่มผู้บริโภคเป้าหมาย การสนับสนุนการลงทุนและขยายกิจการ เช่น โครงการเงินกู้ ดอกเบี้ยต่ำ
5) การสร้างเครือข่าย การรวมกลุ่มความร่วมมือเป็นคลัสเตอร์ การสร้างเครือข่ายอย่างเป็นรูปธรรมของทุกภาคส่วน ทั้งความร่วมมือด้านวิชาการกับสถาบันการศึกษาในพื้นที่การมีส่วนร่วมของผู้ประกอบการในทุกระดับ และการประสานงานหน่วยงานภาครัฐและเอกชน
6) แรงงาน การพัฒนาศักยภาพแรงงานให้มีความรู้ ทักษะ และปริมาณที่เพียงพอ เพื่อรองรับการเติบโตของอุตสาหกรรมเกษตรและอาหาร การสร้างความร่วมมือกับสถาบันการศึกษาในท้องถิ่น เช่น วิทยาลัยอาชีวศึกษา เพื่อพัฒนาทักษะฝีมือเฉพาะด้าน การจ้างแรงงานต่างด้าวแบบถูกกฎหมาย
7) ระบบการขนส่งสาธารณะ เพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการการขนส่งโดยการพัฒนาระบบโลจิสติกส์การขยายเส้นทางคมนาคมทางบก โดยเฉพาะทางรถยนต์เพื่อเชื่อมโยงกับจังหวัดต่างๆ การสร้างรถไฟทางคู่สายเด่นชัย -เชียงราย – เชียงของ และสร้างรถไฟความเร็วสูง เพื่อให้จังหวัดแพร่เป็นศูนย์กลางการกระจายสินค้าเกษตรและอาหาร
